GIBASOL sa Sanlakas-Cebu ang mga local government units (LGUs) sa dili nila maayo nga pagpasunod sa Solid Waste Management Act o Republic Act 9003.

Niining mga niagi nga buwan, ang tambakan ug basura sa Brgy. Polog, lungsod sa Consolacion, Cebu, ang unod sa balita tungod sa mga reklamo sa mga molupyo ug barangay official. Matud sa mga balita, nilutaw nga nabalaka ang mga residente sa peligro nga mamugna sa polusyon sa hangin ug sa duga sa basura.

Ang landfill sa Brgy. Polog sa Consolacion gidumala sa Asian Energy Systems Corporation.

Si Consolacion Mayor Teresa Alegado miinsister nga ang Asian Energy usa ka “On and Off” compliant SA environmental laws. Iyang gipasalig nga ang sanitary inspector sa lungsod mususi sa reklamo sa kabaho sa maong landfill.

“Kami igo mi mususi ug mupadangat Sa mga reklamo batok anang landfill pero ang Environmental Management Bureau (EMB) maoy naay igong gahom nga makapahunong sa ilang operation,” si Alegado miingon.

Sa nahitabo nga sunog sa tambakan ug basura sa Brgy. Tapul, Talisay City, Cebu sa niaging Abril 16, giasoy ni Sanlakas-Cebu Secretary General Teody Navea nga posible nga ang sanhi sa sunog mao ang kakulangan sa implementation sa operational requirements sa kumpanyang nagdumala niini.

Ang Sanlakas – Cebu ang Cebu chapter sa Sanlakas nga nakadaog isip party-list niadtong 1998 nga labing una nga piniliay sa party-list ug nakakuha ug usa ka lingkuranan sa House of Representatives.

Matud ni Navea, siguro ang mga nakatambak nga basura nakalantad lamang ug walay “soil topping” mao nga nagdilaab kini ug tuluyang nasunog tungod sa grabe kainit sa adlaw. Maaaring kulang sab kuno sa eksakto nga monitoring sulod sa landfill mao nga wala dayon makita nga duna na diay kalayo nga nagsugod.

Sa mga oras na nasunog ang tambakan ug basura, ang aso niiini ay sobra kapeligroso sa mga molupyo.

“Inaanyayahan ko mga local sa Sugbo na resolbahin agad ang problema sa landfill na nakakasama sa komunidad na nasasakopan” ang apela ni Navea.

Ang mga residente sa Talisay, Cebu nipadayag sa ilang reklamo batok sa tambakan sa basura:

“Magulo, akala ko may sistema na ang landfill pero pag pumunta doon, may makikita pa rin na basura sa paligid.”

“Masyadong strict yung mga nagbabantay sa dumpsite, parang may tinatago.”

“Nakakahilo ang mabahong amoy!”

“Hindi maayos ang garbage disposal, ang dugyot!”

May mga reklamo din sa Minglanilla, Cebu:

“Yung mga basura sa gilid ng kalsada, parang matagal na. Di lang pinapansin ng landfill management. Ayaw rin linisin ng mga residente, natatakot magkasakit”

“May nagmomonitor naman sa mga basura pero ewan ko lang, di naman naaayos.”

“Sobrang kalat talaga noon, medyo umayos onte ngayon kasi nagalit na ang mga tao kay Mayor.”

“Ilang gipasagdan ang mga gikinahanglan alang sa pagpatuman sa zero waste disposal kay karon mas gusto nilang dauban na lang mga basura nga makadaot sad sa kalikopan,” dagdag ni Navea.

Mahinumduman nga sa Hulyo 7, 2021 giserado ni Department of Environment and Natural Resources sa Region 7 (DENR-7) ang garbage transfer station landfill sa Barangay Inayawan tungod sa wala paglabay ug basura sud sa 24 hours.

Gipamulta ang operator ug P105,000.00.

Hangtod karon nag-antos ang mga molupyo sa kabaho duol sa Inayawan Transfer Station.

“Baho kaayo oi. Ngano man intawn gipasagdan ni sa kagamhanang lokal? Makadaot ni sa panglawas sa mga taw,” komento ni Ruth Polinag, pangulo sa Diskarteng Pinoy – Cebu City chapter.

Ang Diskarteng Pinoy ay bag-ong multi sectoral group nga intensyon mahimong regional party-list sa Region 7 ug mosalmot sa umaabot nga mga party-list election.

Sa laing bahin nagpabilin ang landfill sa Barangay Tapul sa Talisay nga labayanan ug basura sa mga residente. Nag-antos sila kabaho sa open dumpsite.

Nagreklamo usab ang mga residente sa giagian sa mga truck ug basura.“Sa tuwing dumadaan ang truck dito papuntang Tapul landfill may mga droplets galing sa truck na super baho at kami mga residente dito yung nagtitiis sa baho.”

“Ewan ba namin bakit hindi inaasikaso ng Talisay City government ang problemang ito ng landfill.”

Niadtong 2019 hangtod karon ang landfill sa Brgy. Guindaruhan lungsod ng Minglanilla gigamit gihapon sa LGU.

Wala pa makompirma ang mga hungihong nga palayason ug ipapa-evacuate ang 18 pamilya tungod sa landslide niadtong 2022 nga konektado sad sa landfill sa Brgy. Guindaruhan.

“Dapat siguraduhin ng pamahalaang lokal ng Minglanilla na hindi makasisira sa kalikasan at kalusugan ng mga tao,” ayon sa mga residente na humiling na huwag banggitin ang kanilang pangalan.

Pareho sa panawagan sa Sanlakas-Cebu ug Diskarteng Pinoy, gusto sa tanang molupyo nga adunay solusyon dayon ang mga hintungdan sa nagkadaiyang problema sa mga tambakan ug basura.